Không còn xa lạ gì với người dân Việt Nam, cùng vị chua chua ngọt ngọt khá đặc trưng cùng mùi hương thơm mát. Quả chanh dây luôn được ưa thích mỗi khi mùa hè đến. Không những là thức uống giải khát. Chanh dây còn là một vị thuốc đặc biệt tốt cho sức khỏe do nguồn vitamin dồi dào từ loại quả này đem lại. Cùng foodnk tìm hiểu rõ hơn về loại quả đặc biệt này nhé.
Đặc điểm
Cây Chanh dây (trong tiếng anh gọi là Passion fruit) còn được biết đến với nhiều tên gọi: cây chanh leo, lạc tiên hoa tía, mắc mát hay mác mác tên khoa học là Passiflora incarnate thuộc họ Lạc tiên – Passiflora. Chanh dây có hai loại màu vàng (chanh ta) và màu tím. Loại màu tím phát triển nhanh và khỏe mạnh hơn, quả to và say hơn, thơm hơn nhiều so với chanh dây ta.
Quả chanh leo còn non có màu xanh non, khi chín có màu vàng hoặc tím tùy giống. Quả mọng dạng trứng, nhiều cùi thịt, có vị ngọt mát, chua chua, rất dễ chịu, đường kính khoảng 5-7cm. Mỗi giàn cho khoảng 40 – 200 quả/vụ tùy chế độ chăm sóc. Nếu trồng chậu, bạn cũng có tối thiểu 30 quả/gốc.
Giá trị dinh dưỡng
Chanh dây chứa nhiều dưỡng chất tốt cho sức khỏe, đặc biệt rất giàu chất xơ, vitamin C và vitamin A. Trung bình trong một quả chứa các thành phần dinh dưỡng sau: Calo: 17% RDI – giá trị dinh dưỡng khuyến nghị hàng ngày; chất xơ: 2 gram; Vitamin C: 9% RDI; Vitamin A: 8% RDI; Sắt: 2% RDI; Kali: 2% RDI.
Chúng cũng giàu các hợp chất thực vật có lợi, bao gồm carotenoids và polyphenol. Trên thực tế, một nghiên cứu cho thấy đây là loại quả giàu polyphenol hơn nhiều loại trái cây nhiệt đới khác (bao gồm cả chuối, vải thiều, xoài, đu đủ và dứa).
Ngoài ra, chúng cung cấp một lượng nhỏ chất sắt. Cơ thể chúng ta thường không hấp thụ sắt từ thực vật tốt. Tuy nhiên, chất sắt trong chanh dây đi kèm với rất nhiều vitamin C – có tác dụng tăng cường hấp thu sắt.
Lợi ích đến sức khỏe
Chanh dây có nhiều lợi ích đặc biệt cho sức khỏe. Những thành phần dinh dưỡng của nó đã làm nên nhiều giá trị to lớn đối với sức khỏe con người.
Giàu chất chống oxy hóa
Chanh dây chứa rất nhiều chất chống oxy hóa. Đặc biệt, nó rất giàu vitamin C, beta carotene và polyphenol. Chất chống oxy hóa bảo vệ cơ thể bạn khỏi các gốc tự do. Gốc tự do là các phân tử không ổn định có thể làm hỏng các tế bào khi chúng tồn tại với số lượng lớn.
Nguồn chất xơ tốt
Một quả chanh dây duy nhất cung cấp khoảng 2 gram chất xơ. Chất xơ rất quan trọng để giữ cho đường ruột của bạn khỏe mạnh và ngăn ngừa táo bón. Chất xơ hòa tan giúp làm chậm quá trình tiêu hóa thức ăn. Điều này ngăn ngừa sự tăng đột biến lượng đường trong máu. Chế độ ăn nhiều chất xơ cũng có liên quan đến nguy cơ mắc các bệnh như bệnh tim, tiểu đường và béo phì thấp hơn.
Tác dụng chống viêm
Hàm lượng chất chống oxy hóa cao của vỏ quả chanh dây có thể mang lại cho chúng tác dụng chống viêm mạnh mẽ khi được dùng như một chất bổ sung.
Một nghiên cứu nhỏ đã nghiên cứu tác dụng của việc bổ sung chiết xuất từ vỏ chanh dây đối với các triệu chứng hen suyễn trong bốn tuần. Kết quả cho thấy chúng có hiệu quả trong việc giảm ho, khò khè và khó thở. Trong một nghiên cứu khác ở những người bị thoái hóa khớp gối, những người dùng chiết xuất từ vỏ loại trái này có sự giảm đau và cứng khớp đáng kể.
Giá trị kinh tế của loài cây này
Được du nhập vào Việt Nam từ thời Pháp thuộc nhưng đến những năm gần đây cây chanh dây mới được xác định là loại cây trồng mang lại giá trị kinh tế cao, thay cho những loại cây trồng truyền thống giá trị thấp.
Tại Lâm Đồng nói chung các tỉnh như Gia Lai, Đăk Nông nói riêng, đây là loài được bà con nông dân hồ hởi trồng, giống chủ yếu là loại giống nhập khẩu từ Đài Loan. Giống này nếu chăm sóc tốt cho năng suất bình quân 70 – 100 tấn/ha/năm, với giá cả thị trường từ 15.000 – 17.000 đ/kg, sau khi trừ chi phí thì người trồng thu được lãi thuần từ 500 – 700 triệu đ/ha/năm, chu kỳ canh tác hiệu quả nhất không quá 2 năm.
Chanh dây đặc biệt sinh trưởng và phát triển tốt ở Việt Nam
Cây chanh leo phát triển mạnh, tốc độ phân nhánh (cành) nhanh, cây không kén đất, nhưng tốt nhất nên chọn loại đất thoát nước tốt, không ngập úng. Đất có thành phần cơ giới nhẹ, pH 5,5-6. Đất tại vùng bằng phẳng, thời tiết ấm áp, độ ẩm hợp lý cây chanh dây phát triển rất tốt.
Nhiệt độ thích hợp cho cây phát triển từ 16-30 độ C, cây chanh dây phát triển tốt ở những khu vực có nắng, đặc biệt là cây chanh dây không chịu được sương muối.
Điều kiện sinh trưởng của nó hoàn toàn phù hợp với khí hậu Việt Nam. Hiện nay loài cây này được trồng với diện tích tương đối lớn và khá tập trung khắp các tỉnh từ Bắc và Nam, trong đó chủ yếu tập trung ở các tỉnh như Lâm Đồng, Gia Lai, Kon Tum, Kiên Giang, Cần Thơ, Hóc Môn,…
Các sản phẩm ứng dụng nguyên liệu chanh dây
Mang lại nhiều giá trị dinh dưỡng cũng như giá trị kinh tế nên không tránh khỏi thực trạng bà con trồng ồ ạt dẫn đến được mùa mất giá. Nhưng mùi vị thơm ngon, giá thành ổn định, có quả quanh năm nên loại quả này rất được các nhà sản xuất ưu ái đưa ra muôn vàn các sản phẩm từ loại quả này như các loại nước uống, kem, mứt, bánh kẹo… hoặc dạng cô đặc.
Một số sản phẩm cụ thể như: vỏ sấy dẻo, mứt chanh dây, nước cốt đông đặc, nước cốt chanh dây nguyên chất, nguyên hạt, dịch quả đông lạnh, nước trái cây vị chanh dây, sữa chua, sinh tố đóng hộp,…
Võ Thị Trà My – TTS VNO
